Meer dan dertig jaar na de introductie van deze ziekte blijft PRRS (Porcien Reproductief en Respiratoir Syndroom) een grote uitdaging voor de varkenshouderij. De bezorgdheid nam toe sinds de opkomst van de hoogvirulente ‘Rosalia’-variant in Spanje in 2020, een voorbeeld van hoe snel nieuwe hoogvirulente stammen in Europa kunnen opduiken. Een volgende hoogvirulente PRRS-variant voor onze regio is slechts een kwestie van tijd. Alleen met een duidelijk plan, transparantie en samenwerking kan de sector dit vermijden en toewerken naar een PRRS-vrije toekomst.
Wat maakt een stam ‘hoogvirulent’?
Een hoogvirulente PRRSV-stam veroorzaakt zware klinische symptomen, hoge sterfte, ernstige longaantasting en reproductieve problemen. Vaak gaat dit gepaard met een hoge viremie (hoeveelheid virus in het bloed), langdurige virusuitscheiding en intense ontstekingsreacties. Dergelijke stammen ontstaan door mutaties binnen of recombinaties tussen de virusstammen – een natuurlijk proces dat het virus helpt overleven en verspreiden. PRRS verandert daarbij sneller dan veel andere ziekteverwekkers. Ondanks uitgebreide inzet van genetische analyses (sequenering) is het op dit moment nog niet mogelijk om op basis van deze gegevens exact te bepalen hoe agressief een stam zich op een bedrijf zal gedragen.
In Europa zijn de meeste PRRSV-stammen relatief mild gebleven, al doen zich in Oost-Europa ook agressievere varianten voor. Dit contrasteert met bepaalde stammen van het Amerikaanse en Aziatische PRRSV-type 2, die extreem virulent zijn en gepaard gaan met langdurige hoge koorts (tot 41 graden Celsius), ademhalingsproblemen en vruchtbaarheidsstoornissen. Een tiental jaar geleden dook in België plots ook een vrij virulente stam op: de ‘Flanders13’. In België kunnen de huidige PRRS-virussen ook wél ernstige schade aanrichten, zeker wanneer ze samen voorkomen met andere pathogenen zoals griep, mycoplasma of PCV2.
Hoe verspreidt PRRS zich?
PRRS verspreidt zich via meerdere routes:
- Dieren, inclusief sperma, blijven de voornaamste bron van PRRS-verspreiding. Indien een hoogvirulente stam zou opduiken in België, Nederland of Denemarken, landen met een intensieve varkenshouderij én veel export, zou dit binnen Europa een veel bredere impact hebben dan bijvoorbeeld de verspreiding van Rosalia in Spanje, aangezien dit land vooral levende dieren importeert.
- Mest kan eveneens zorgen voor verspreiding van het virus.
- Mensen kunnen het virus onbedoeld overdragen via besmette kledij, schoeisel of materialen.
- Luchtverspreiding over korte tot middellange afstand is mogelijk, zeker bij een goede windrichting in combinatie met hoge virusdruk.
Naast deze vier voornaamste verspreidingsroutes, kan het virus in meer zeldzame gevallen ook indirect verspreid worden insecten en knaagdieren.
PRRS-controle: de vier pijlers
1. Bioveiligheid en management
Het succesvol beheersen van PRRS hangt in hoge mate af van strikte bioveiligheid en effectief management. Deze factoren zijn van essentieel belang en mogen niet onderschat worden.
- Externe bioveiligheid voorkomt de introductie van nieuwe stammen via dieren, mest, bezoekers of luchtcontact met naburige bedrijven.
- Interne bioveiligheid beperkt de verspreiding van het reeds aanwezige virus binnen het bedrijf. Een voorbeeld van werken aan de interne bioveiligheid is naaldloos vaccineren. Dit voorkomt dat besmette biggen bij injectie andere biggen besmetten via naaldgebruik.
Voor beide onderdelen is een goed geltenmanagement cruciaal: gelten moeten voldoende geïmmuniseerd én virusvrij zijn op het moment van introductie in de zeugenstapel. Want zolang gelten virus blijven uitscheiden, blijft het risico op besmetting van de zeugenstapel én de biggen bestaan.
2. Vaccinatie: een belangrijke, maar geen alleenstaande tool
Wat doen vaccins nu eigenlijk echt? Vaccins helpen de virusvermeerdering in het dier te beperken, waardoor zowel de uitscheiding als de klinische symptomen afnemen. Dit leidt tot betere technische resultaten, minder sterfte en minder secundaire infecties. Vaccinatie is echter slechts één, maar een essentieel onderdeel van een geïntegreerd PRRS-controleprogramma.
Een doordachte en strikt opgevolgde vaccinatiestrategie bij gelten en zeugen is noodzakelijk. Instabiliteit in de zeugenpopulatie leidt tot vroege infecties bij biggen, waardoor vaccinatie te laat komt. Bij hoge PRRS-druk in de batterij of bij de vleesvarkens is vaccinatie van biggen noodzakelijk om virale circulatie te beperken. Hoe lager de infectiedruk in elke diergroep, hoe kleiner de kans op her-infectie en hoe stabieler het bedrijf.
Recent onderzoek van HIPRA toonde aan dat biggen die gevaccineerd werden tegen PRRS en vervolgens besmet werden met Rosalia (de hoogvirulente stam in Spanje), 89 procent minder sterfte vertoonden dan niet-gevaccineerde biggen.
3. Monitoring
Tenslotte, maar van groot belang, is het regelmatige monitoren van het bedrijf. Dit maakt het mogelijk om de status van álle diergroepen op het bedrijf in kaart te brengen. Het toont niet enkel of PRRS aanwezig is, maar ook op welke leeftijd dieren geïnfecteerd raken en hoe het virus zich verspreidt binnen het bedrijf. Verder kunnen we ook de stammen gaan vergelijken door middel van sequenering, wat ons inzichten kan geven in nieuwe introducties.
PRRS-aanpak op sectorniveau: tijd voor samenwerking!
Ondanks tal van initiatieven blijft de PRRS-aanpak in België moeizaam verlopen. Verdere stappen richting een geïntegreerde aanpak doorheen de hele keten zijn noodzakelijk. Voorbeelden uit het buitenland tonen duidelijk aan: samenwerking loont!
- Denemarken werkt sinds 2022 met een privaat PRRS-plan. De aanpak is regio-gebonden en vertrekt pas als álle veehouders uit de regio meedoen. Bedrijfs-statussen zijn publiek toegankelijk en worden frequent herzien. Deze transparantie en sociale druk zorgen voor draagvlak én succes. Onlangs werd een eerste regio officieel PRRS-negatief verklaard. Meer over de Deense aanpak van PRRS is te lezen op pagina 10-14 van deze editie van Varkensbedrijf.
- Hongarije koos tien jaar geleden voor een nationaal PRRS-uitroeiingsplan. De beperkte varkensdichtheid maakte de efficiënte aanpak er wel eenvoudiger. In 2025 wordt vaccineren er zelfs verboden, wat monitoring onmisbaar zal maken.
- Nederland startte via de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa) met een Nationaal PRRS Plan, waarin driemaal per jaar elke bedrijfsstatus wordt bepaald en vervolgstappen worden genomen in overleg met de bedrijfsdierenarts. Zo streeft Nederland ernaar om in 2040 PRRS-vrij te zijn.
Wat kan elk bedrijf zelf doen?
Veehouders hoeven niet te wachten op een nationale strategie. Elk bedrijf kan vandaag al starten met structurele monitoring, doordacht management, bioveiligheid en correcte vaccinatie van zeugen en biggen.
Wanneer op één bedrijf de virusdruk verhoogt, dan kan de hele omgeving daar last van hebben. Durf informatie te delen met collega’s en dierenartsen in de regio. Alleen door samenwerking komt er een structurele verbetering!
PRRS-vrij worden: mooi maar niet zonder risico!
Een PRRS-vrij bedrijf in een besmette regio loopt altijd het risico op herintroductie van het virus. Zonder groepsimmuniteit kan dit grote gevolgen hebben. Vrij worden is een waardevol einddoel, maar vereist dat eerst de algemene virusdruk in de regio aanzienlijk wordt teruggedrongen. Maar zelfs zonder volledige uitroeiing van het virus op het bedrijf biedt elke reductie in virusdruk al aanzienlijke voordelen: betere technische resultaten, minder antibiotica, beter dierwelzijn en minder economische schade.
Veehouders hoeven niet te wachten op een nationale strategie. Elk bedrijf kan vandaag al starten met structurele monitoring, doordacht management, bioveiligheid en correcte vaccinatie van zeugen en biggen.
Conclusie
De strijd tegen PRRS is geen sprint, maar een marathon. Een gestructureerde aanpak op bedrijfsniveau vormt de onmisbare basis. Wie nu inzet op monitoring, bioveiligheid, management en vaccinatie, verlaagt niet enkel de virusdruk op het eigen bedrijf, maar draagt bij aan een gezondere sector. En een geïntegreerde aanpak doorheen de hele keten is noodzakelijk, want de vraag is niet of een nieuwe hoogvirulente stam onze regio bereikt, maar wanneer.
Heeft u vragen over het verder stabiliseren van PRRS op uw bedrijf? Neem dan contact op met uw bedrijfsdierenarts. Voor interesse in naaldloos vaccineren? Bezoek www.naaloosvaccineren.be of vraag een demonstratie aan bij uw bedrijfsdierenarts.
Tekst en beeld: Thomas Vraeghe, varkensdierenarts bij HIPRA
Je hebt zojuist een artikel uit vakblad Varkensbedrijf gelezen
Wil je vaker én meer van zulke artikelen lezen?
Met een abonnement op vakblad Varkensbedrijf ontvang je het laatste nieuws. Iedere editie heeft een nieuw, toepasselijk thema wat aansluit op de huidige praktijk. De uitgebreide bedrijfsreportages geven daarnaast een goed beeld van de sector. In deze reportages maak je kennis met ervaringen, toekomstvisies, vakmanschap en management van mede-varkenshouders.
Shop hier direct een jaarabonnement op de website.
