De varkenshouderij is volop in beweging. Terwijl vroeger varkenshouders hun dieren persoonlijk kenden en verzorgden, wordt dit met de toenemende bedrijfsgroottes steeds moeilijker. Schaalvergroting is noodzakelijk vanwege de stijgende kosten, maar tegelijk neemt de druk op de arbeidsmarkt toe. Hoe kunnen we de toenemende vraag naar productiviteit combineren met de wens om dierenwelzijn te waarborgen? En is smart farming, met een prominente rol voor kunstmatige intelligentie (AI), de oplossing?
De varkenshouderij ontwikkelt altijd door. Waar varkens in het verleden vooral werden gehouden voor het verwerken van reststromen, werd de productie halverwege de vorige eeuw steeds professioneler en kwam krachtvoer op de markt om de groei en vleeskwaliteit te verbeteren. Tegenwoordig spelen nieuwe uitdagingen een rol, zoals duurzaamheid, het verminderen van de ecologische voetafdruk en het verbeteren van dierenwelzijn. Bovendien wordt de sector geconfronteerd met arbeidstekorten en economische druk, wat vraagt om innovatieve oplossingen.
De vraag is dan ook: kan technologie, met name smart farming, de varkenshouderij verder helpen? Kunnen we naar een systeem dat veel meer geautomatiseerd is, waarbij de varkenshouder grote groepen varkens kan managen en tegelijkertijd oog kan hebben voor het individuele dier? Dit was afgelopen winter de centrale vraag in een virtuele rondetafeldiscussie georganiseerd door het technologiebedrijf Serket, dat AI-gestuurde oplossingen biedt voor het monitoren van varkens.
Een wereldwijde uitdaging
De discussie in het webinar bracht drie experts samen uit verschillende delen van de wereld: Robert Hoste, senior econoom varkensproductie bij Wageningen Social & Economic Research, László Pecze, onafhankelijk landbouwadviseur uit Hongarije, en Bruno Silva, professor varkensvoeding aan de Braziliaanse universiteit van Minas Gerais. Deze deskundigen hadden duidelijke meningen over de rol die technologie kan spelen in de toekomst van de varkenshouderij, met als gemeenschappelijk standpunt dat slimme technologie essentieel is om de sector toekomstbestendig te maken.
Waarom technologie?
De drie experts zijn het eens over één ding: technologie is noodzakelijk om de varkenshouderij efficiënter en duurzamer te maken. Robert Hoste wijst erop dat technologie kan helpen bij het besparen van arbeid, het verbeteren van precisie in het management en het leveren van garanties die steeds belangrijker worden binnen de keten.
“Het belangrijkste voor de toekomst is dat we individuele dieren kunnen volgen. In de melkveehouderij is elektronische dierherkenning al gemeengoed, maar in de varkenshouderij loopt dit nog achter. Als we de transitie willen maken naar smart farming, zijn elektronische oormerken, ook voor biggen en vleesvarkens, de eerste stap”, aldus Hoste.
Volgens Hoste zijn er veel voordelen te behalen met technologie, maar het moet wel werken en financieel haalbaar zijn voor de varkenshouder. “Voorlopers moeten ondersteund worden in hun initiatieven. Zonder voldoende terugverdientijd gaan veel varkenshouders niet investeren in nieuwe technologie.”
Hoger hangend fruit
Automatisering in de varkenshouderij is inmiddels geen nieuw fenomeen. Het voeren, wegen en reinigen van stallen kan al grotendeels automatisch plaatsvinden. Toch ziet Hoste dat er nu een volgende stap gezet moet worden. “Het is tijd om ook het ‘hoger hangende fruit’ te pakken. We kunnen nu veel preciezer sturen op individuele dieren.”
Met de inzet van AI en camera-technologie kan de varkenshouder individuele dieren monitoren, zelfs in grotere groepen. “Als je het gedrag van elke zeug of ieder vleesvarken kunt volgen, merk je sneller als er iets mis is”, aldus Hoste. “Of het nu gaat om het opmerken van ziektes, het identificeren van problemen met de vruchtbaarheid of het optimaliseren van het gewicht van drachtige zeugen, technologie maakt het allemaal makkelijker.”
Dit soort technologie biedt bovendien voordelen voor dierenwelzijn. “Meer aandacht voor welzijn betekent meer arbeid”, aldus Hoste. “Technologie kan die extra arbeid verlichten. Camera’s kunnen bijvoorbeeld helpen om het welzijn van de dieren te monitoren zonder dat er constant mensen nodig zijn.”
De kosten van technologie
Maar technologie is vaak niet goedkoop. Bruno Silva deelt deze zorg. Hij wijst erop dat de investering in technologie vaak een grote drempel vormt voor varkenshouders. “Technologie vraagt doorgaans aanzienlijke investeringen. Het moet dus wel terug te verdienen zijn. Als de technologie niet financieel haalbaar is, zullen varkenshouders er niet snel in investeren.”
Silva benadrukt dat de technologie de kosten van de productie moet verlagen of de efficiëntie moet verhogen. “In landen met kleinere marges is de drempel om te investeren in technologie hoger. Toch zien we dat de voordelen op de lange termijn aanzienlijk kunnen zijn.”
De rol van data
Volgens László Pecze komt de technologie niet alleen uit machines en camera’s. “Data speelt een steeds grotere rol in de varkenshouderij”, zegt hij. “Met sensoren en AI kunnen we steeds gedetailleerder de gedragingen van dieren volgen.” Pecze legt uit dat technologie gebruikt kan worden om zaken als wateropname, voeropname en mestconsistentie te monitoren. Deze gegevens kunnen helpen om vroegtijdig problemen te signaleren, zoals ziektes of tekortkomingen in het voer, zonder dat de varkenshouder elke dag fysiek aanwezig hoeft te zijn. Bovendien kunnen AI-systemen gegevens uit verschillende bronnen combineren om de prestaties van het bedrijf te optimaliseren.
Technologie en antibiotica
Antibioticaresistentie is een wereldwijd probleem, en de varkenshouderij heeft reeds een belangrijke bijdrage aan het verminderen ervan geleverd. In Europa zijn er strenge regels voor het gebruik van antibiotica, maar in andere delen van de wereld, zoals Zuid-Amerika, blijft het gebruik vaak hoog.
Bruno Silva ziet in technologie een manier om het gebruik van antibiotica verder te verminderen. “Technologie kan ons helpen ziektes en afwijkingen eerder te detecteren, wat ons in staat stelt sneller in te grijpen. Als we eerder ingrijpen, kunnen we vaak voorkomen dat antibiotica nodig zijn”, aldus Silva.
De toekomst: handsfree farms?
Een vraag die tijdens de discussie regelmatig naar voren kwam, is of de varkenshouderij ooit volledig ‘handsfree’ kan worden. Kunnen we naar een toekomst waarin er nauwelijks nog menselijke interventie nodig is?
Volgens László Pecze is dat zeker mogelijk. “In de toekomst zullen we steeds meer gebruik maken van datagestuurde beslissingen. We hebben al veel data, maar de uitdaging is om deze data met elkaar te verbinden. In de toekomst zal AI ons helpen om verbanden te leggen en sneller te reageren.”
Pecze stelt dat de technologie in de toekomst het werk van de varkenshouder veel makkelijker zal maken. “Denk aan geautomatiseerde voersystemen, wasrobots en zelfs robots die de deur openen voor varkens zonder dat ze ontsnappen. Veel van deze taken zijn al mogelijk, maar de precisie zal in de toekomst verder verbeteren.”
De menselijke factor blijft cruciaal
Toch is het niet alleen een kwestie van technologie implementeren. Robert Hoste merkt op dat de technologie alleen werkt als de mensen op het varkensbedrijf goed getraind zijn. “Slimme technologie vraagt om slimme boeren”, legt hij uit. “Als de varkenshouders of hun medewerkers de technologie niet goed gebruiken, zullen de voordelen beperkt blijven. Het is essentieel dat de mensen goed getraind zijn en begrijpen waarom ze technologie gebruiken.”
Hoste pleit ervoor om varkenshouders en medewerkers meer verantwoordelijkheid te geven in het gebruik van technologie. “In plaats van alleen protocollen te volgen, moeten medewerkers ook leren hoe ze technologie kunnen gebruiken om de productiviteit en het welzijn te verbeteren. Het gaat niet alleen om het volgen van regels, maar ook om meedenken. Bij ons is dat wel normaal, maar in andere landen nog niet altijd.”
Conclusie: de toekomst van de varkenshouderij is smart
De discussie maakt duidelijk dat smart farming, ondersteund door technologie zoals AI, een belangrijke rol kan spelen in de toekomst van de varkenshouderij. Toch is het belangrijk om te benadrukken dat technologie alleen niet voldoende is. Varkenshouders moeten goed opgeleid zijn en de motivatie hebben om technologie effectief te gebruiken.
De uitdaging ligt niet alleen in de technologie zelf, maar in hoe we de mensen motiveren voor het gebruik ervan. Als we daar slagen, kunnen we de varkenshouderij in de toekomst nog efficiënter, duurzamer en diervriendelijker maken.
Tekst: Gerben Hofman
Beeld: Serket
Je hebt zojuist een artikel uit vakblad Varkensbedrijf gelezen
Wil je vaker én meer van zulke artikelen lezen?
Met een abonnement op vakblad Varkensbedrijf ontvang je het laatste nieuws. Iedere editie heeft een nieuw, toepasselijk thema wat aansluit op de huidige praktijk. De uitgebreide bedrijfsreportages geven daarnaast een goed beeld van de sector. In deze reportages maak je kennis met ervaringen, toekomstvisies, vakmanschap en management van mede-varkenshouders.
Shop hier direct een jaarabonnement op de website.
